Yasal Faiz Hesaplama

 

Bankalar başta olmak üzere ticari ve finansman bağlantısı bulunan işlemlerin tamamında yaşanan gecikmeler veya alınan vadeli var olan sözleşmelere dayandırılarak kredilerde yasal faiz hesaplama durumu ortaya çıkar. Banka gibi kurumların özel işlemlerde kullanılır olması faizin farklı türevlerinin ortaya çıkmasına neden olurken resmi kurumların uyguladıkları faizler daha farklıdır. Bunun için yasal faiz şeklinde bir ayrıma gidilmesi söz konusu olur.

Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu kapsamında ödemelere bağlı ortaya çıkan faiz denebilir. Sözleşmeler kapsamında hesap edilen ve ödeme tarihleri belli olacak şekilde düzenlenen ödemelere uygulanan faizlerdir.

Söz konusu sözleşmede bu ödemelerin yapılmaması halinde gecikme faizinin ne oranda uygulanacağına dair açıklamalara da yer verilir. Gecikme faizi yasal yani kanuni faizden ayrı bir şekilde hesaplanır. Gecikme olup olmadığı, borcun ve alacaklının niteliği, sözleşmenin nasıl hazırlandığı, geçerli bir sözleşme olup olmadığı gibi detaylar hesaplamaları değişik bir yere götürebilir.

Yasal Faiz Nedir?

Faiz ödenmesi gereken durumlarda hesaplamaların neye göre yapılacağı, faizin nasıl olacağı gibi soruların cevaplarının verilmesinde yasal faizin hesaplanması gerekir. Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu kapsamında belirlenen, sözleşme ve işlemlere yansıtılan faizlerin bu kapsamda olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.

Senelik veya belirlenen dönemler içinde hesaplanan yasal faiz miktarlarında yaşanan değişimler söz konusu olduğundan yasal faizin herkes ve her dönem için aynı olmadığı kesindir. Bunun için sözleşmelerde yazılan rakam ve yasal faiz baz alınmalıdır.

Yasal Faiz Nasıl Hesaplanır?

Bireysel veya kişiler arasında belirlenen bir faiz oranı olmadığından hesaplamaların kafa karışıklığı yaratmaması adına temel şekilde sözleşmeler yapılır.

Hesaplamaların yapılmasında şu durumlar ortaya çıkacaktır:

• Sözleşmedeki ana paranın üzerine o sene için geçerli olan faiz oranı üzerinden hesaplama ibaresi eklenir,
• Aylık veya senelik şekilde hesaplama yapılması mümkündür,
• Borcu ödeyecek kişinin senelik belirlenen yasal faiz oranı üzerinden ödeme yapması sağlanacaktır.

Bu nedenle hesaplama sözleşmede yer alan faiz ve ödeme şekline göre belirlenir. Senelik veya aylık şekilde belirlenen oranın ana paraya çarpılması ile standart faiz hesaplaması yapılması gereklidir. Gecikmeden farklı olarak sabit şekilde belirlenen yasal faiz miktarının hesaplaması yapılır.

Adi Kanuni Faiz Nedir?

Kişiler arasında belirlenmemiş faiz oranı söz konusu olduğunda kanuni faizin yani yasal faizin ne kadar olduğu üzerinden hareket edilir. Bunun için ortaya koyulan kanunların ne dediğine ve alınan örnek kararlara bakılmalıdır. 1984 tarihinden itibaren 3095 sayılı kanun nezdinde yıllık yasal faizin %12 olmasına karar verilmiştir.

Daha sonra Bakanlar Kurulu kararı ile 2005’de yapılan değişim ile oranın %9 olması yönünde hareket edilmiştir. Hala geçerli olan ve senelik bazda uygulanan kanuni faiz %9’dur. Değişim olması veya farklı bir karar alınması durumunda ilgili kanunun kapsamına göre karar verilir ve hesaplamalar yapılır.

Temerrüt Faizi Nedir?

Alacak verecek konularında en sık karşı karşıya kalınan olaylardan bir tanesi de temerrüt faizidir. Hazırlanan sözleşmede ödemelerin zamanları ve nasıl yapılacağı, faiz oranı gibi detaylara yer verilir. Bunun yanında olası ödeme aksamalarına karşın alacaklının haklarını korumak adına temerrüt faizi uygulamasından bahsedilir.

Diğer bir ifadeyle gecikme bedeli olan temerrüt faizinin alınması gecikmelerde alınması mümkün olan bir faizdir. Standart şekilde anlaşılan rakam ve ödemeden kaynaklı olan faizden farklı olarak gecikme olduğunda hesaplanan ek bir ödemedir. Bazen gecikmenin başladığı gün itibarıyla bazen de ihtardan sonra hesaplanması yoluna gidilebilir. Yapılan hesaplamaların tahsili ayrıca görülür ve alınması sözleşmeye bağlı şekilde gerçekleştirilir.

Gecikme devam ettiği sürece artan şekilde faizin hesaplanması ve katlanması söz konusu olacaktır. Sözleşme veya güvence altına alınan bir durum olmadığında ise kanunda belirlenen faiz oranı üzerinden hesaplama yapılır. Şuan uygun görülen temerrüt faizi oranı yıllık %17.5’tur.

Ama hazırlanan ve geçerliliği konusunda herhangi bir sorun olmayan sözleşmelerde rakamların farklılık gösterdiği gözlemlenebilir. İki tarafın kabul ve imzasına dayanan bir durum olmasından dolayı bu konuda engelleyici bir unsur olup olmadığı yasal olarak ele alınmalıdır. Gerekirse sözleşme ve niteliği ile birlikte uygulanacak olan gecikme faizi ile alakalı da dava açılması yoluna gidilebilir.

Avans Faizi Nedir?

Avans faizi uygulaması daha çok ticari nitelikli alacak ve verecek durumlarında geçerlidir. Kanuna göre işin niteliğinin ticaret olması ve borcun da ticari ilişkiden kaynaklı olduğu görülmesi hallerinde avans faizi uygulamasına gidilir. Alacaklı kişinin tacir yani ticaretle ilgili olması zorunlu tutulmaz.

Ödemeyi yapacak olan kişinin tacir olması ve ödeme konusunun ticari ödemeden kaynaklanması avans faizi halinin ortaya çıkmasına yeterlidir. Bu hallerde geçerli olan ticari avans faizidir. Ödemelerin yasalara uygun şekilde yapılması ve ödemeyi alacak kişinin mağduriyet yaşamaması adına bir takım yasal düzenlemeler yapılması yoluna gidilmiştir. Söz konusu ticari nitelikli avans faizinin senelik bazda %17.75 olarak hesaplanmasına karar verilmiştir.

Reeskont Faizi Nedir?

Bankaların belirli işlemler ve alacaklar konusunda reeskont faiz oranı ile belirlemeler yapması oldukça sık karşılaşılan bir durumdur. TCMB tarafından belirlenen oranlar nezdinde bir takım hesaplamalarda bulunulur. Kredilerin türlerine göre limitleri veya paranın politikası gibi konularda merkez bankasının belirlediği oranlara reeskont faizi adı verilir. Politikalar ve sınırlamalarla alakalı belirlemeler, reeskont faiz oranı her ne kadar banka tarafından ortaya konmasa da en son noktada uygulayacağı faize ve diğer kararlara banka karar verir.

Bu optimal seviyede uygun görülen ve uygulanmasının iyi olacağı öngörülen faizlerdir. Kesinliği ve uygulamalarının geçerli olduğu haller de yine yasalarla güvence altına alınmıştır. Piyasanın nabzına, gelecek dönemdeki değerlendirmelere ve yapılan analizlere bağlı şekilde ortaya konmuş olmasından kaynaklı olarak önemli bir orandır.

Diğer hesaplama araçlarımız için BURAYA TIKLAYINIZ.